زیرآسمان نروژ: تازه ترین گزارش یک مجله علمی- تحقیقاتی نروژی Forskningspolitikk نشان می دهد که در حدود ۴۰ درصد از افرادی که در نروژ در مقطع دکترا یا PhD دانش آموخته می شوند، دانشجویان بین المللی یا خارجی هستند که حدودا نیمی از آنها پس از دفاع از پایان نامه دکترا خود نروژ را به مقصد کشورهای دیگر ترک می کنند.
بنا به گزارش موسسه مطالعات، تحقیقات و نوآوری نوردیک –NIFU-در سال ۲۰۱۸ میلادی در حدود ۶۶ درصد از دانشجویان مقطع دکترا در سه رشته تحصیلی، شهروندان غیرنروژی بوده اند. این گزارش همچنین نشان می دهد که در حدود ۷۰ درصد از دانشجویان بین المللی مقطع دکترا در نروژ مرد و عموما مجرد و بدون فرزند هستند و میانگین سنی آنها از میانگین سنی دانشجویان «نروژی» مقطع دکترا پایین تر است.
همچنین این گزارش نشان می دهد که بسیاری از دانشجویان مقطع دکترا که پس از دفاع از پایان نامه خود بلافاصله نروژ را ترک کردند، از دانشگاه علم وصنعت نروژ- NTNU– بوده اند که عموما دانش آموخته در رشته های ریاضیات و علوم طبیعی بودند که مهمترین دلایل ترک آنها ابتدا به دلیل یافتن موقعیت های شغلی بهتر در خارج از نروژ(عموما آمریکا و سایر کشورهای اروپایی) و سپس به دلیل تمایل به بازگشت به وطن و پیوستن به خانواده (عموما دانشجویان آسیایی و آفریقایی تبار) گزارش شده است.
موضوع سیاست مهاجرتی نروژ
یکی از محققان این موسسه تحقیقاتی- «یانهکه ویرس-ینسن Jannecke Wiers-Jensen» – معتقد است که کشور نروژ برای دانشجویان بین المللی یک مقصد جذاب است چون در نروژ تحصیل در مقطع دکترا برای دانشجویان خارجی عموما مثل یک شغل همراه با حقوق ثابت است. وی می افزاید که البته درکشورهای دیگر مثل آمریکا و انگلستان هم تعداد دانشجویان خارجی در مقطع دکترا زیاد است اما به اعتقاد وی، سیاست نروژ در این زمینه- برخلاف سیاست کشورهای دیگر مثل کانادا که سیاست مشخصی برای مهاجرت و جذب افراد تحصیلکرده وماهر دارند- کاملا مبهم است. از طرفی، نروژ ممکن است به جذب و حفظ تخصص و مهارت کسب شده و سرمایه گذاری شده روی آن پس از پایان تحصیلات علاقمند باشد اما از سویی دیگر، این مساله با سیاست مهاجرتی نروژ که برای جذب نخبگان و استقبال از فرار مغزها از کشورهایی که شاید خودشان به آن تخصص ها نیاز دارند برنامه ای ندارد، در تضاد است.
موضوع حقوق دانشجویان دوره دکترا در نروژ
«توربیورن اسوندسن Torbjørn Svendsen» -پروفسور و مدیر بخش دیجیتال دانشگاه علم و صنعت نروژ –NTNU– در گفتگو با مجله تحقیقاتی Forskningspolitikk می گوید که او این موضوع را در مجموع مثبت و امیدوارکننده می بیند که نروژ تعداد زیادی دانشجویان بین المللی دکترا دارد اما آن چیزی که وی آن را نگران کننده می داند این است که شاید این آمار خیلی زیاد و بیش از حد باشد و به اعتقاد وی یکی از مهمترین دلایل آمدن بسیاری از این دانشجویان به نروژ بیشتر به این دلیل است که حقوق پرداختی در این مقطع در نروژ در بین بالاترین حقوق های پرداختی به دانشجویان دوره دکترا در دنیاست. وی می افزاید که این دانشجویان باهوش هستند و می خواهند که در زمان تحصیل بهترین حقوق را دریافت کنند و سپس با مدرک دکترا بهترین شغل را با بهترین حقوق پیدا کنند و چون این خواسته لزوما در داخل نروژ در دسترس قرار نمی گیرد، طبیعی ست که خیلی از آنها نروژ را به مقصد کشورهای دیگر ترک می کنند.
Torbjørn Karl Svendsen, Director NTNU Digital; Professor, Photo: NTNU.no
موضوع کمبود تخصص در داخل کشور
توربیورن اسوندسن در پاسخ به این پرسش که چالش احتمالی این موضوع برای نروژ چه خواهد بود می گوید: «ما هزینه می کنیم و به سایر کشورها کمک می کنیم که افرادی با تحصیلات عالیه داشته باشند در حالیکه ما خودمان افراد با استعداد را از دست می دهیم. استخدام نیروهای متخصص در نزدیکی مرزهای ملی ما یک موضوع مطلوب و بصورت متقابل سودآور(برد-برد) است اما ما نبایستی مزایای رقابتی خودمان را تضعیف کنیم. ما در برخی زمینه های خاص مثل توسعه فناوری که به افرادی با درک فرهنگ بومی نیازاست به نیروهای بیشتری نیاز داریم. وابستگی به فناوری دیجیتال در دنیا در حال رشد است و این موضوع موجب می شود که ما در بحث امنیت ملی در برخی زمینه ها مثل «امنیت سایبری Cyber Security» با کمبود افراد متخصص مواجه شویم.»
موضوع اهمیت جهانی سازی و جهانی شدن
«ماگنوس گولبراندسن Magnus Gulbrandsen» – پروفسور مرکز تحقیقاتی TIK نیز در واکنش به این موضوع می گوید که او دلیل اینکه این موضوع نگران کننده است را نمی فهمد چون اگر با یک دید صدساله به این موضوع نگاه شود، میبینیم که تعداد زیادی از نروژی ها نیز از خارج از نروژ مدرک دکترا گرفته اند. درست مثل شهروندان خارجی که در داخل نروژ این مدرک را گرفته اند. وی می افزاید که تنها موضوعی که می تواند مشکل زا باشد این است که در برخی رشته ها مثل رشته های فنی و مهندسی، میزان سهم خیلی بالا باشد اما در هرصورت و دستکم در زمینه فعالیت وی، این موضوع منحصرا مثبت بوده است چون موجب توسعه و گسترش دیدگاه ها در فضایی کاملا بین المللی شده است.
موضوع تقابل دانشجو
به گفته مدیر سازمان مشاوره تحقیقاتی نروژ-« یون-آرنه روتنینگن John-Arne Røttningen» – اینکه تعداد دانشجویانی که برای تحصیل در مقطع دکترا به نروژ می آیند، ده برابر تعداد افرادی ست که از نروژ برای تحصیل به کشورهای دیگر می روند، موضوعی نگران کننده است اما مدیر سازمان مشاوره تحقیقاتی نروژ در بخش بین الملل – «کریستین دانیلسن Kristin Danielsen» ، نظر دیگری دارد و می گوید که او خودش یکی از دانشجویانی بود که برای ادامه تحصیل در مقطع دکترا در رشته فیزیولوژی از نروژ به داشنگاه «کنتاکی» در آمریکا رفت. وی می گوید که علیرغم اینکه شرایط اقتصادی که او در آمریکا داشت، با شرایط اقتصادی یک دانشجوی دکترا در نروژ کاملا در تضاد بود اما او با اینکه شرایط اقتصادی خیلی خوبی نداشت و می بایست بعنوان یک دانشجوی معمولی زندگی می کرد اما اصلا از داشتن این تجربه بین المللی پشیمان نیست چون به اعتقاد وی دلیل اینکه او اکنون در این سازمان مشغول بکار است بخاطر داشتن مدرکی از همین دانشگاه معتبر خارجی ست.
وی می افزاید که اگر موضوع را از آنسو نگاه کنیم، می بینیم که با افزایش تعداد دانشجویان بین المللی، نروژی ها نیز با فرهنگ های دیگر آشنا می شوند و این موضوع در کل موجب گسترش دیدگاه ها می شود. وی می گوید که وقتی با دانشجویان بین المللی گفتگو می کند، آنها بجز جاذبه های نروژ بعنوان کشوری امن و ثروتمند، به زیرساخت ها و فضاهای تحقیقاتی خوب در نروژ بعنوان انگیزه های تحقیقاتی خود اشاره می کنند.
موضوع ضرورت بکارگیری تخصص ها در داخل کشور
دانیلسن ضمن اشاره به اینکه نروژ در حال مرحله گذار از صنعت وابسته به نفت است، به اهمیت دریافت تخصص و مهارت در قالب به خدمت گرفتن نیروهایی با مدرک دکترا بویژه در داخل سازمان های دولتی نیز اشاره می کند زیرا به اعتقاد وی این موضوع موجب می شود که از تحقیقات انجام شده به بهترین شکل استفاده مطلوب انجام شود. دانیلسن در پاسخ به این پرسش که آیا او این روند رو به رشد را موجب تضعیف تخصص و مهارت های داخلی می داند یا خیر، می گوید که او ارتباطات باز موسسات و دانشگاهها برای انجام پروژه های تحقیقاتی در سطح بین المللی را در حالت کلی نکته ای مثبت و لازم می بیند و می گوید که آنها برای ایجاد انگیزه های بیشتر جهت جذب تعداد بیشتری از محققان داخلی نیز برنامه هایی در دست اقدام دارند.
موضوع اهمیت زبان ها
«اویویند استورم بیرکه Øyvind Storm Bjerke» – پروفسور تاریخ هنر در دانشگاه اسلو- می گوید که در شاخه علوم انسانی، این میزان زیاد نیست و بسیاری از آنهایی که در این شاخه مدرک دکترا می گیرند عموما نروژی هستند اما موضوعی که مشکل زا است این است که از آنجایی که بیشتر پایان نامه ها بایستی به زبان انگلیسی ارائه شوند، آنهایی که تسلط خوبی به زبان انگلیسی ندارند در صف پشتی قرار می گیرند و در زمان استخدام نیز با مشکل مواجه می شوند و به اعتقاد وی وجود این رقابت در سطح بین المللی در نهایت به تضعیف زبان نروژی در این سطوح می انجامد.
موضوع همکاری متقابل و احتمال بازگشت
این گزارش در پایان این موضوع را هم یادآور می شود که خروج این دانشجویان از نروژ لزوما به معنای خروج دانش کسب شده نیست چون بر اساس آمار رسمی، بیش از نیمی از دانشجویان خارجی مقطع دکترا در نروژ در زمان تحصیل خود با چاپ مقالات علمی و حدود یک چهارم از آنها با مشارکت در پروژه های تحقیقاتی با مراکز دانشگاهی در نروژ همکاری تنگاتنگی داشته اند. در این گزارش همچنین به این موضوع اشاره شده است که زمانی که از دانشجویانی که نروژ را ترک کردند پرسیده شد که آیا برنامه ای برای بازگشت به نروژ دارند یا خیر، بیش از نیمی از آنها پاسخ مثبت داده اند. نکته ای که به اعتقاد یکی از محققان این موسسه تحقیقاتی –Rune Borgan Reiling– بیش از مهم بودن موقعیت های تحقیقاتی و شغلی به کیفیت بالای زندگی در نروژ نیز برمی گردد .
***
نقدی بر خبر: یکی از موضوعات مهمی که در این گزارش و واکنش های مثبت و منفی نسبت به آن تقریبا از قلم افتاده بود، این بود که علیرغم تمامی دلایل مختلفی که موجب کوچ یا مهاجرت افراد تحصیلکرده از کشورهای مختلف برای تحصیلات عالیه در نروژ می شود (از دلایل بی ثباتی اقتصادی و رفاهی در کشورهای در حال توسعه گرفته تا دلایل نه چندان پیچیده ای مثل علاقه صرف به ادامه تحصیلات عالیه یا گرفتن یک مدرک معتبر بین المللی از یک دانشگاه خارجی برای پیشبرد اهداف علمی یا تضمین یک زندگی بهتر)، موضوع مهم مساعد نبودن بازار اشتغال متناسب با تخصص کسب شده در پشت پرده موضوع افزایش چشمگیر دانشجویان بین المللی چه در مقطع دکترا یا ارشد در سطح دانشگاههای نروژ ناگفته ماند.
موضوعی که سالهاست یکی از مهمترین مشکلات سر راه اشتغال افراد تحصیلکرده بویژه در مقطع دکترا و بالاتر در نروژ است که در برخی موارد سطح تخصص آنها بسیارفراتر از سطح انتظار و بیشتر از سطح تخصص موردنیاز شرکتها و سازمان هایی ست که به نیروی انسانی تحصیلکرده و با تجربه ای نیاز دارند که شاید داشتن یک مدرک دستکم در سطح کارشناسی در کنار مهارت ها یا تجارب کاری دیگر برای آنها کافی باشد. مساله ای که در نهایت و در برخی موارد (و نه البته در همه موارد) به اصطلاح به Overqualification می انجامد و خود بخود موجب کوچ و مهاجرت دوباره این افراد از نروژ به کشورهای دیگر با فرصت های شغلی بیشتر و وضعیت اشتغال بهتر می شود.
بدیهی ست که بهترین و ایده آل ترین حالت ممکن در درازمدت برای آینده هر کشوری این است که افراد تحصیلکرده در هر کجای دنیا که ادامه تحصیل می دهند، پس از پایان تحصیلات شان برای خدمت به مردم کشور خودشان به وطن و آغوش خانواده خودشان بازگردند (یعنی سیاست فعلی دولت نروژ) اما شرایط دوگانه یعنی از یکسو نامساعد بودن شرایط اقتصادی و رفاهی بسیاری از این دانشجویان خارجی در کشورهای خودشان و از سویی دیگر، مواجه شدن با مشکلات کار پیدا کردن و اشتغال در کشور جدید این افراد تحصیلکرده و متخصص را در یک دوراهی یا وضعیت ناپایدار قرار می دهد که در نهایت در نیمی از موارد(به استناد همین آمار) به کوچ یا مهاجرت به مقصد یا کشور سوم می انجامد .
منابع و پیوندهای مربوط:
www.fpol.no/gode-betingelser-gjor-det-populaert-a-ta-doktorgrad-i-norge/
تحصیل در مقطع دکترا در دانشگاههای نروژ
ادامه تحصیل در دانشگاههای نروژ- ترم پاییز سال 2022 میلادی
برگردان فارسی، نگارش، تهیه و تنظیم: زیرآسمان نروژ
درصورتی که قصد به اشتراک گذاری این مطلب را دارید، لطفا مطلب را بدون ذکر منبع در جایی کپی نکنید. هرکدام از ما با رعایت حقوق نویسنده می توانیم به غنای فرهنگ «کپی رایت» در ایران کمک کنیم.
underskyofnorway.com 
2 دیدگاه مال خودتان را بیفزایید